در طی سالیان اخیر، حوزه‌های متفاوتی در بازار رمزارزها از جمله دیفای، DAO، متاورس و NFT شروع به شکل‌گیری کرده و توجهات را به خود جذب کرده است، اما تمامی آنها تکه‌هایی از یک پازل بزرگ‌تر بنظر می‌رسند. وب 3.0، نسل جدید اینترنت است که با استفاده از فناوری بلاکچین و ویژگی غیرمتمرکز بودن آن، در نظر دارد تا وضعیت فعلی اینترنت را یک قدم جلوتر برده، قدرت را از دست غول‌های فناوری گرفته و به خود مردم تقدیم کند. پروژه‌های پرشماری در حوزه وب 3.0 فعالیت می‌کنند که با توجه به پیش‌بینی‌ها در مورد این حوزه، بنظر می‌رسد سرمایه‌گذاری بر روی آنها می‌تواند سرمایه‌گذاری پرسودی باشد. در ادامه با وب 3.0 و بهترین پروژه‌های وب 3.0 آشنا خواهیم شد.
وب 3.0 چیست؟
بصورت مختصر، وب 3.0 نسل سوم اینترنت است که غیرمتمرکز و متن باز بوده و اطلاعات را با استفاده از ماشین لرنینگ و هوش مصنوعی پردازش می‌کند، بدون آن‌که به پلتفرم‌های متمرکز برای پردازش داده‌ها نیازی داشته باشد. کاربران وب 3.0 که در پروتکل‌های حاکمیتی شرکت می‌کنند، دارای یک سهم (توکن یا ارز دیجیتال) هستند که نشان‌دهنده مالکیت آنها در شبکه است.
دارندگان توکن، حق رای‌دهی در مورد تغییراتی که در شبکه اعمال می‌شود را دارند. وب 3.0 ادامه‌دهنده نسل‌های قبلی اینترنت یعنی وب 2.0 و وب 1.0 است. اولین نسخه اینترنت یعنی وب 1.0، از تصاویر و متن‌های ایستا (Read Only) تشکیل شده بود و کاربران می‌توانستند متن‌ها را مطالعه کرده و تصاویر را مشاهده کنند اما سایر امکانات مانند نظردادن یا تعامل امکان‌پذیر نبود.
در حال حاضر ما نسل دوم اینترنت یعنی وب 2.0 را تجربه می‌کنیم. وب 2.0 تعامل دوطرفه کاربران و وب را با استفاده از شبکه‌های اجتماعی ممکن کرد. هرچند که تعداد زیادی از غول‌های فناوری به دلیل استفاده از داده‌های شخصی و تبلیغات، مورد انتقاد قرار می‌گیرند.
وب 3.0 نسل بعدی اینترنت است که بر پایه تکنولوژی بلاکچین بوده و تمرکز آن بر روی غیرمتمرکز بودن و واگذاری قدرت به مردم است. در وب 3.0، اطلاعات کاربران مانند نسل‌های قبلی اینترنت، توسط شرکت‌های بزرگ فناوری کنترل نمی‌شود و کاربران می‌توانند اطلاعات و داده‌های خودشان را کنترل کنند.
همچنین کاربران اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز، می‌توانند در مورد نحوه کسب درآمد از اطلاعات و داده‌های خود تصمیم‌گیری نمایند. به این شکل اطلاعات کاربران نزد خودشان باقی خواهد ماند و خود مردم هستند که تصمیم می‌گیرند از آن درآمد کسب کنند یا نه.
زیرساخت اصلی وب 3.0
وب 3.0 برای رسیدن به اهداف بزرگ خود، نیازمند زیرساخت‌هایی است تا آن را در راه رسیدن به هدف خود همراهی کند. بلاکچین، ارزهای دیجیتال، قراردادهای هوشمند، اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApps) و اوراکل‌ها از اصلی‌ترین زیرساخت‌های وب 3.0 محسوب می‌شوند که در ادامه به اختصار آنها را بررسی می‌کنیم:
بلاکچین
بلاکچین یک شبکه بشدت امن و غیرمتمرکز است که مردم بدون نظارت هیچ منبع متمرکزی، می‌توانند در آن به ذخیره اطلاعات و تبادل ارزش بپردازند، به شکلی که تمامی فعالیت‌ها در یک دفتر تراکنش ثبت می‌شود. بلاکچین یکی از اصلی‌ترین زیرساخت‌های وب 3.0 است که فضایی امن و غیرمتمرکز را برای اینترنت نسل جدید فراهم می‌کند.
رمزارزها
کریپتوکارنسی‌ها، توکن‌های دیجیتالی هستند که از فضای امن و غیرمتمرکز بلاکچین، برای تسهیل تراکنش‌های امن استفاده می‌کنند. بعضی از ارزهای دیجیتال، توکن‌های بومی پلتفرم‌های غیرمتمرکز بر بستر بلاکچین هستند و کاربران پلتفرم‌های وب 3.0 می‌توانند از آنها برای پرداخت هزینه خدمات و شرکت در تصمیم‌گیری‌های حاکمیتی استفاده کنند.
قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز
قراردادهای هوشمند، کدهای نرم افزاری مبتنی بر بلاکچین هستند که بر اساس منطق شرطی “اگر X درست است، پس Y اجرا شود” کار می‌کنند و تراکنش‌ها را بصورت اتوماتیک انجام می‌دهند.
قراردادهای هوشمند، ایجاد اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز یا dAppها و پروتکل‌های اقتصادی رمزنگاری شده را ممکن می‌کنند. توسعه‌دهندگان با استفاده از قراردادهای هوشمند، اپلیکیشن‌های غیرمتمرکزی را در حوزه‌های دیفای، دائو و بازی‌های آنلاین اجرا کرده‌اند. در واقع قراردادهای هوشمند هستند که وب 3.0 را به زندگی روزمره آورده و آن را در اختیار کاربران قرار می‌دهد.
اوراکل‌ها
قراردادهای هوشمند برای اجرایی شدن، نیاز به دسترسی به داده‌های خارج از زنجیره بلاکچین دارند تا بتوانند دستورات را برای اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز اجرایی کنند. حمل و نقل داده‌ها توسط اوراکل‌ها انجام می‌شود. در واقع اوراکل‌ها از این جهت برای وب 3.0 حیاتی هستند که یک پل ارتباطی میان دنیای مجازی و بلاکچین با دنیای واقعی و اطلاعات برقرار می‌کنند.
برای آشنایی کامل با اوراکل‌ها، پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را بخوانید.
بخش‌های مهم وب 3.0
اینترنت نسل جدید، بخش‌های مختلفی را از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز تشکیل داده تا در حوزه‌های متفاوت از جمله سرگرمی، اقتصادی، حاکمیتی و… بتواند جوابگوی نیاز کاربران باشد. در ادامه بخش‌های اصلی وب 3.0 را بررسی می‌کنیم:
دیفای (Defi)
اقتصاد غیرمتمرکز (Decentralize Finance) یا به اختصار Defi، یکی از مهمترین نقش‌ها را در وب 3.0 بازی می‌کند. صنعت دیفای در بلاکچین از قراردادهای هوشمند، برای تسهیل انجام خدمات مالی همتا به همتا استفاده می‌کند. دیفای به کاربران اجازه می‌دهد با آزادی‌های بیشتری نسبت به سیستم مالی سنتی و بدون نیاز به واسطه، از این فناوری استفاده کنند.
متاورس (Metaverse)
یکی از حوزه‌های مورد توجه بازار ارزهای دیجیتال طی سالیان اخیر، متاورس است. متاورس اصطلاحی است که مجموعه‌ای از جهان‌های سه بعدی و مرتبط با یکدیگر را توصیف می‌کند. در واقع اینترنت چیزی است که ما می‌یبینم اما متاورس جایی است که ما در آن حضور داریم.
این حوزه شامل پلتفرم‌های بازی، فضاهای کاری (Workspace) مجازی و برنامه‌های تعامل اجتماعی می‌شود. بسیاری از برنامه‌های غیرمتمرکز و پروتکل‌های بلاکچین که در متاورس حضور دارند، بخشی از دنیای وب 3.0 محسوب می‌شوند.
توکن‌های غیرمثلی (NFT)
توکن‌های غیرمثلی (Non-Fungible Token) یا به اختصار NFTها، مالکیت قابل تایید دارایی‌های دیجیتال را ارائه می‌کند و به آیتم‌های دیجیتالی این امکان را می‌دهند تا قابلیتی شبیه به کالاهای فیزیکی داشته باشند و بتوان آنها را معامله کرد.
با استفاده از NFTها، می‌توان یک آیتم دیجیتالی را از دیگری متمایز کرد. هنرهای دیجیتال، برنامه‌های کاربردی متاورس و بازی‌های ویدیویی، تنها بخشی از اپلیکیشن‌های وب 3.0 هستند که از NFTها استفاده می‌کنند.
سازمان خودگردان غیرمتمرکز (DAO)
سازمان خودگردان غیرمتمرکز (Decentralized autonomous organization) یا به اختصار DAO، سازمانی است که توسط اعضای آن و بدون هیچ واسطه‌ای مدیریت می‌شود. در دائو هیچکسی نمی‌تواند سرمایه‌ی سازمان را بدون رضایت سایر اعضا خرج کند، تصمیم گیری‌ها با مشارکت اعضا انجام می‌شود، تمامی تصمیمات بر روی بلاکچین ثبت می‌شوند و قابل مشاهده هستند.
دائو تلاش دارد تا یک جایگزین غیرمتمرکز و عادلانه برای فرآیندهای سازمانی سنتی باشد. مدل مدیریت جامعه دائو، باعث می‌شود تا همکاری میان گروه‌های مختلف بدون اعتمادسازی انجام بگیرد. این کار همکاری را بین پروژه‌های وب 3.0 راحت‌تر و کاربردی‌تر می‌کند.
پروژه‌های وب 3.0
با اینکه پروژه‌های بسیار زیادی وجود دارند که در حوزه وب 3.0 فعالیت می‌کنند اما کمتر پروژه‌ای است که جزو بهترین پروژه‌های وب 3.0 محسوب شود. در ادامه لیستی از بهترین پروژه‌های وب 3.0 را مشاهده می‌کنیم که از پروژه‌های فعال در حوزه وب 3.0 انتخاب شده که در زمینه‌های مختلفی از آن، از جمله ذخیره‌سازی غیرمتمرکز، اینترنت اشیا و… فعالیت می‌کنند.
اینترنت کامپیوتر (ICP)
ICP یکی از مهمترین پروژه‌های وب 3.0 و یکی از بزرگترین پروژه‌های بلاکچین محسوب می‌شود که توسط بنیاد DFINITY ساخته شده و توکن آن به بازار عرضه شد. این بلاکچین، محاسبه و پردازش قراردادهای هوشمند را مقیاس پذیرتر می‌کند، آنها را با سرعت وب اجرا کرده و چارچوب‌های نرم افزاری قدرتمندی را به توسعه‌دهندگان ارائه می‌دهد.
اینترنت کامپیوتر در واقع مقدمه‌ی یک راه انقلابی، برای ساخت خدمات اینترنتی توکنایز شده و بستری برای پلتفرم‌های ترکیبی از صنایع مختلف وب 3.0 از جمله دیفای محسوب می‌شود.
برای آشنایی بیشتر با اینترنت کامپیوتر، این مطلب را مطالعه نمایید.
پولکادات (Polkadot)
پولکادات در سال 2016 توسط چند تن از معتبرترین افراد فعال در حوزه بلاکچین از جمله یکی از موسسان اتریوم یعنی جیمز گوین وود ساخته شد. این پروژه توسط بنیاد وب 3.0 حمایت می‌شود، بنیادی که با هدف حمایت از پروژه‌های وب 3.0 و تلاش در راستای ساخت یک اینترنت غیرمتمرکز و کاربرپسند ساخته شده است.
هدف پولکادات این است که به اینترنت بلاکچین‌ها تبدیل شود و محلی برای تجمیع تمامی آنها باشد تا بتواند تعامل و همکاری را مقدور سازد. مقیاس‌پذیری، امنیت و فراهم کردن امکان همکاری میان بلاکچین‌های مختلف، از مهمترین ارکان پولکادات محسوب می‌شوند.
کوساما (Kusama)
کوساما یکی دیگر از پروژه‌های وب 3.0 است که بعنوان شبکه قناری پولکادات شناخته می‌شود، بدین معنا که یک پلتفرم آزمایشی بر اساس کدهای پولکادات است که تیم‌های توسعه‌دهنده پروژه‌های خود را در ابتدا بر روی این بلاکچین آزمایش می‌کنند تا بتوانند نقاط ضعف و قوت پروژه‌ی خود را تحلیل کنند. در ادامه پروژه‌هایی که بر روی کوساما لانچ می‌شوند، می‌توانند به شبکه پولکادات منتقل شوند.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره کوساما، پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را بخوانید.
بیت تورنت (BitTorrent)
بیت تورنت یک بستر برای به اشتراک گذاری فایل‌های غیرمتمرکز است که احتمالا با اسم تورنت برای ما ایرانی‌ها آشنا باشد. بیت تورنت جزو معدود پروژه‌های وب 3.0 است که قبل از ایجاد وب 3.0 و حتی بیت کوین وجود داشته است و با گذر به یکی از پرکاربردترین برنامه‌های غیرمتمرکز تبدیل شد و بنیاد ترون (Tron Foundation) آن را خریداری کرد.
بیت تورنت در ابتدا بدون توکن بومی فعالیت می‌کرد اما سال‌هاست که ارز دیجیتال خود به نام BTT را منتشر کرده است که میان 50 ارز برتر بازار قرار دارد.
فایل کوین (Filecoin)
فایل کوین یک پروتکل غیرمتمرکز مبتنی بر بلاکچین است که بدون استفاده از سرورهای متمرکز، برای ذخیره‌سازی و بازیابی ایمن داده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این پروژه برای تشویق ارائه‌دهندگان فضای ذخیره سازی، از توکن بومی FIL استفاده می‌کند تا در ازای در اختیار گذاشتن بخشی از فضای خالی هارد خود، مبلغی را در قالب ارز دیجیتال فایل کوین دریافت کنند. در واقع فایل کوین در حال ایجاد یک اقتصاد داده غیرمتمرکز در Web3 است.
این پروژه در مقایسه با سایر رقبای خود که بصورت متمرکز ذخیره‌سازی فایل‌ها را انجام می‌دهند، قیمت مناسب و رقابتی‌ای را پیشنهاد می‌دهد. بعلاوه به علت ذخیره غیرمتمرکز اطلاعات، ویژگی‌های امنیتی و حفظ حریم خصوصی را به کاربران ارائه می‌دهد.
برای آشنایی بیشتر با فایل کوین، این مطلب را مطالعه کنید.
مرورگر Brave
Brave، یک مرورگر وب 3.0 و منبع باز است است که می‌توان رایگان از آن استفاده کرد. این پروژه به کاربرانی که تبلیغات این مرورگر را مشاهده می‌کنند، با استفاده از ارز دیجیتال BAT پاداشی را پرداخت می‌کند که کاربران می‌توانند درآمد غیرفعال از آن داشته باشند، اتفاقی که در سایر مرورگرها امکان پذیر نیست.
حتی ممکن است صفحات تبلیغاتی یا Pop-up متفاوتی نیز بدون کسب اجازه و در نظرگرفتن حریم شخصی، برای شما نمایش داده شود. Brave یک مرورگر نیمه‌امن به نام TOR Browser را نیز پیشنهاد می‌دهد که کاربران در آن می‌توانند انتخاب کنند که هیچ تبلیغی مشاهده ننمایند. مرورگر Brave یکی از مهمترین پروژه‌های وب 3.0 محسوب می‌شود که در بین رقبای خود نیز یکه‌تاز است.
سیا (Sia)
سیا یک بازار داده مبتنی بر بلاکچین است. این پلتفرم نیازی به ثبت نام ندارد و جایگزین مقرون به صرفه‌ای برای خدمات ذخیره‌سازی ابری سنتی محسوب می‌شود. این پلتفرم همچنین به کاربران اجازه می‌دهد تا داده‌های خود را با استفاده از کلیدهای رمزگذاری خصوصی کنترل کنند.
بدین ترتیب هیچ شخص ثالث یا شرکتی نمی‌تواند به فایل‌هایی که در سراسر شبکه غیرمتمرکز Sia نگهداری می‌شود، دسترسی پیدا کرده یا آن را دستکاری کند.
بازار داده سیا به ارائه‌دهندگان فضای ذخیره‌سازی اجازه می‌دهد تا با یکدیگر برای پیداکردن مشتری و پیشنهاد قیمت مناسب رقابت کنند؛ در نتیجه قیمت مناسب‌تری نسبت به رقبای ذخیره‌ساز متمرکز، در پلتفرم سیا به مشتریان پیشنهاد می‌شود. توکن بومی این پلتفرم Siacoin بوده و لازم بذکر است، پلتفرم سیا در بین پروژه‌های وب 3.0 یکی از رقبای فایل کوین محسوب می‌شود.
آرویو (Arweave)
آرویو یک پلتفرم ذخیره‌سازی غیرمتمرکز داده مبتنی بر بلاکچین است. این پلتفرم به تمامی کاربران شبکه این امکان را می‌دهد تا با اجاره فضای هارد دیسک بلا استفاده سیستم خود، بتوانند توکن AR به دست آورند.
همچنین آرویو، سرویسی را به نام “اطلاعات دائمی” (Information Permanence) ارائه می‌دهد که از تمامی داده‌ها در برابر از دست رفتن دائمی، محافظت می‌کند. داده‌های توزیع شده در شبکه Arweave، بین صدها رایانه در سراسر جهان توزیع می‌شود، بنابراین داده‌ها همیشه قابل بازیابی هستند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد آرویو، شما را به خواندن این مطلب دعوت می‌کنیم.
اوشن پروتکل (Ocean Protocol)
اوشن پروتکل در واقع یک بستر مبادله داده غیرمتمرکز و مبتنی بر بلاکچین است. ویژگی جالب اوشن در میان پروژه‌های وب 3.0، این است که به عنوان یک پروتکل به هرکسی اجازه می‌دهد تا بازار داده غیرمتمرکز خود را بسازد. چنین بازارهای داده‌ای افراد و سازمان‌ها را قادر می‌سازد تا داده‌ها را به اشتراک بگذارند، مبادله کنند و از آن برای ساخت محصولات، خدمات و تجربه کاربری بهتر استفاده نمایند.
توکن OCEAN، توکن بومی این پلتفرم است که به عنوان یک ابزار برای خرید، استیکینگ و فروش داده‌ها از آن استفاده می‌شود.
آیوتا (IOTA)
آیوتا یک پروتکل انتقال داده‌ی اینترنت اشیا (IoT) است که از تکنولوژی نمودارهای غیرچرخه‌ای مستقیم (Directed Acyclic Graphs) یا اختصارا DAG استفاده می‌کند. DAGها از فناوری دفتر کل توزیع شده‌ای شبیه به بلاکچین استفاده می‌کنند و ویژگی‌های متعددی دارند که شبیه به بلاکچین است اما برخی از ناکارآمدی‌های آن را مثل کارمزد معاملات شامل نمی‌شود.
DAG با حذف پروسه کارمزد تراکنش، توان عملیاتی بالاتر و مقیاس پذیری بیشتری را ارائه می‌دهد. آیوتا تبادل ارزش و داده را سریع و مقرون به صرفه کرده و در واقع به تقویت انواع اقتصادهای دیجیتال غیرقابل اعتماد (Trustless) کمک می‌کند.
هولو (Holo)
هولو یکی از پروژه‌های وب 3.0 است که خدمات میزبانی ابری (Cloud Hosting Services) را فراهم می‌کند. با هولو، هرکسی می‌تواند با کامیپوتر خود، از طریق میزبانی اپلیکیشن‌های وب 3.0 بصورت همتا به همتا، ارزشی ایجاد کرده و درآمدزایی کند. شرکت‌کنندگان در شبکه، می‌توانند با میزبانی از اپلیکیشن‌ها و حمایت از شبکه، HoloFuel کسب کنند.
در واقع سازندگان اپلیکیشن‌ها، با اجاره قدرت محاسباتی سیستم میزبان‌ها، مبلغی را به آنها پرداخت می‌کنند. نکته‌ی مثبت دیگر در مورد هولو این است که به الزامات نظارتی، مانند پشتیبانی از توکن‌های HoloFuel پایبند است. بنظر می‌رسد فناوری نو و جدید هولو و هولوچین در آینده حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد.
کراست نتورک (Crust Network)
کراست نتورک یکی دیگر از پروژه‌های وب 3.0 مانند فایل کوین و سیا است که در زمینه ذخیره‌سازی اطلاعات فعالیت می‌کند. این پروژه بر روی بلاکچین پولکادات اجرا می‌شود. کراست نتورک با توزیع فایل‌ها میان نودهای مختلف شبکه، ذخیره‌سازی داده‌ها را بدون هیچ واسطه و منبع متمرکزی امکان پذیر می‌کند.
این شبکه از پروتکل‌های لایه‌ای ذخیره‌ساز متعددی مانند Inter Planetary File Systems یا به اختصار (IPFS) پشتیبانی می‌کند. این شبکه با قابلیت‌های تعامل‌پذیری و پردازش سریع شبکه، که به واسطه بلاکچین پولکادات به دست آورده است، می‌تواند در آینده وب 3.0 تاثیرگذار باشد.
پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با کراست نتورک، این مقاله را مطالعه نمایید.
آینده اینترنت
وقتی از یک دورنمای کلی به روند توسعه اینترنت از نسل 1.0 تا 3.0 نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که مسئله اصلی، ادغام بیشتر کامپیوترها با کسب و کار، تعاملات اجتماعی و زندگی روزمره ماست. وب 3.0 در تلاش است تا انسان‌ها و ماشین‌ها را در یک رابطه نزدیک و هماهنگ قرار دهد که در آن وظایف بین انسان و ماشین تقسیم می‌شود.
تاکنون مردم با درک نیازها و خواسته‌های خود، با اینترنت در تعامل بوده‌اند، در حالی که کامپیوترها یاد می‌گیرند که دستورات را درک و اجرا کنند. ممکن است گام بعدی این باشد که رایانه‌ها درکنار انسان‌ها، در پروسه تولید نیز سهیم باشند و به تصمیم گیری‌ها و انجام مجموعه‌ی گسترده و پیچیده‌ای از اقدامات، انسان‌ها را یاری کنند.
جمع‌بندی
تکنولوژی‌های نوظهور بسیاری در طی سالیان اخیر، در بازار ارزهای دیجیتال معرفی شده و رشد کرده‌اند. انقلاب وب 3.0 سال‌هاست که شروع شده و فناوری‌های متفاوت از جمله بلاکچین، قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز، همگی در تلاشند تا وب 3.0 به نتیجه رسیده و اینترنت غیرمتمرکز عملی شود. در این مقاله چند نمونه از بهترین پروژه‌های فعال در زمینه وب 3.0 را بررسی کردیم.
با توجه به اهدافی که وب 3.0 در سر می‌پروراند و پیشرفتی که از لحاظ زیرساخت طی سالیان اخیر داشته است، ممکن است این حوزه در سال‌های آینده بسیار سودده باشد، هرچند که کماکان ریسک زیادی را نیز با خود به همراه دارد. پیشنهاد می‌شود ابتدا پروژه‌های نام برده شده را از جهات مختلف مانند فاندامنتال و تکنیکال بررسی کنید و در صورت تصمیم به خرید، با در نظر گرفتن مدیریت ریسک و سرمایه، شانس خود را برای سرمایه‌گذاری در این حوزه امتحان کنید.
منبع: Moralis Academy , Aax Academy