فهرست مطالب
سیستم‌های معاملاتی متفاوتی در بازارهای مالی وجود دارد که معامله‌گران بسته به اهداف و استراتژی‌ها مورد نظر، روش یا روش‌های معاملاتی مناسب برای خود را انتخاب می‌کنند. معاملات آپشن یا اختیار معامله (Options Trading) در کنار معاملات اسپات، مارجین و فیوچرز، یکی دیگر از سیستم‌های معاملاتی در بازارهای مالی از جمله بازار کریپتو کارنسی است.
معاملات آپشن گاها با معاملات فیوچرز اشتباه گرفته می‌شوند که در این مقاله به بررسی تفاوت‌های آنها و تعریف کامل اختیار معامله، انواع آن، استراتژی‌ها، مزایا و معایب آن را بررسی می‌کنیم.
قرارداد آپشن یا اختیار معامله چیست؟
اختیار معامله یا آپشن در واقع قراردادی است که به معامله‌گر حق خرید یا فروش یک دارایی، با قیمت از پیش تعیین شده در تاریخ معین را اعطا می‌کند.
همانطور که از اسم این نوع معاملات پیداست، در این نوع از قراردادها طرفین موظف به انجام قرارداد نیستند و می‌توانند تسویه نهایی را انجام ندهند. ممکن است این مفهوم کمی پیچیده بنظر برسد ولی در ادامه با بررسی ساد‌ه‌تر و مثال‌های متفاوت، بطور کامل با اختیار معامله آشنا خواهید شد.
انواع قرارداد اختیار معامله
قراردادهای اختیار معامله در واقع ۲ نوع هستند و سرمایه گذاران یکی از این دو نوع قرارداد را می‌توانند برای معامله انتخاب کنند: قرارداد اختیار خرید (Call) و قرارداد اختیار فروش (Put).
قرارداد اختیار خرید (Call Option)
قرارداد اختیار خرید، قراردادی است که به خریدار حق خرید یک دارایی را در زمان و قیمت مشخص شده می‌دهد. زمانی که معامله‌گران انتظار افزایش قیمت یک دارایی را در آینده دارند این قرارداد را خریداری می‌کنند.
قرارداد اختیار فروش (Put Option)
قرارداد اختیار فروش، قراردادی است که به خریدار آن، حق فروش یک دارایی را در یک قیمت و زمان از پیش تعیین شده اعطا می‌کند. زمانی که معامله‌گران احتمال کاهش قیمت یک دارایی را در آینده می‌دهند، این قرارداد را خریداری می‌کنند.
ساختار قرارداد آپشن
ساختار بندی قراردادهای اختیار معامله شامل ۴ شاخص می‌شود.
- اندازه (Size): مقدار دارایی درج شده برای خرید یا فروش در قرارداد. مانند: 10 عدد اتریوم، ۵ بشکه نفت یا ..
- تاریخ سررسید (Expiration Date): تاریخی که معامله در آن به پایان رسیده و منقضی می‌شود. تا این تاریخ امکان انجام یا عدم انجام معامله وجود دارد.
- قیمت توافقی (Strike Price): قیمت توافقی در واقع قیمتی است که در ابتدای قرارداد ذکر می‌شود تا در انتها و در تاریخ سررسید دارایی، در صورتی که تمایل به انجام معامله وجود داشته باشد در آن قیمت خرید یا فروخته شود.
- قیمت قرارداد اختیار یا وجه تضمین (Premium): وجه تضمین یا قیمت قرارداد اختیار در واقع مبلغی است که خریدار یک قرارداد آپشن، برای داشتن حق اختیار خرید یا فروش می‌پردازد. خریدار با پرداخت این مبلغ به فروشنده‌ی قرارداد حق اختیار را بدست می‌آورد. گفتنی است که این قیمت ثابت نبوده و با نزدیک شدن به تاریخ انقضا تغییر می‌کند.
مثال برای اختیار معامله خرید
علی یک معامله‌گر است که پیش بینی می‌کند قیمت بیت کوین تا ۳ ماه آینده به بالای ۶۰ هزار دلار می‌رسد، در حالی که قیمت فعلی بیت کوین ۴۵ هزار دلار است. علی می‌تواند در حال حاضر از بازار اسپات یک بیت کوین خریداری کند و 3 ماه آینده با سود یا ضرر از معامله خارج شود. اما برای مدیریت ریسک، علی با توجه به تحلیل صعودی که دارد از بازار آپشن یک قرارداد اختیار خرید با شرایط زیر خریداری می‌کند:
- اندازه: یک بیت کوین
- تاریخ سررسید: ۳ ماه بعد
- قیمت فعلی بیت کوین: ۴۵ هزار دلار
- قیمت توافقی یا قیمت اعمال: ۶۰ هزار دلار
- قیمت قرارداد اختیار یا وجه تضمین: ۶۰۰ دلار
حالا علی با پرداخت ۶۰۰ دلار یک قرارداد اختیار خرید بیت کوین با قیمت ۶۰ هزار دلار دارد. در صورتی که قیمت به بالای ۶۰ هزار دلار (مثلا ۶۵ هزار دلار) برسد، علی با پرداخت قیمت توافق شده، یک بیت کوین با قیمت ۶۰ هزار دلار خرید کرده و با قیمت فعلی یعنی ۶۵ هزار دلار بفروش می‌رساند. اگر وجه تضمین ابتدایی را هم حساب کنیم در نتیجه علی در این معامله ۴۴۰۰ دلار سود می‌کند.
اگر در زمان سر رسید قیمت زیر ۶۰ هزار دلار باشد، علی به قرارداد عمل نمی‌کند و تنها همان ۶۰۰ دلاری که در ابتدا پرداخت کرده است را ضرر می‌کند. (این اعداد صرفا بعنوان مثال استفاده شده‌اند)
مثال برای اختیار معامله فروش
فرض کنید قیمت فعلی بیت کوین ۴۵ هزار دلار است. علی پیش بینی می‌کند که بیت کوین تا ۳ ماه دیگر به زیر قیمت ۴۰ هزار دلار می‌رسد و یک قرارداد اختیار فروش با مشخصات زیر خریداری می‌کند:
- اندازه: یک بیت کوین
- تاریخ سررسید: ۳ ماه بعد
- قیمت فعلی بیت کوین: ۴۵ هزار دلار
- قیمت توافقی یا قیمت اعمال: ۴۲ هزار دلار
- قیمت قرارداد اختیار یا وجه تضمین: ۵۰۰ دلار
حال در صورتی که قیمت طبق تحلیل به زیر ۴۰ هزار دلار برسد علی می‌تواند یک بیت کوین از بازار خریده و آن را با قیمت ۴۲ هزار دلار بفروش برساند. اگرهم قیمت طبق پیش بینی عمل نکرده بود او می‌تواند به قرارداد عمل نکرده و با ۵۰۰ دلار ضرر که برای وجه تضمین پرداخت شده است از معامله خارج شود.
نکته‌ی مهم در مورد قراردادهای آپشن این است که فروشندگان ریسک بیشتری را نسبت به خریداران متحمل می‌شوند. خریدار یک قرارداد اختیار خرید، حق انتخاب دارد که به قرارداد عمل کند یا نه، ولی در صورتی که تصمیم به اجرای قرارداد بگیرد فروشنده باید دارایی تعیین شده را به او بفروشد.
در قرارداد اختیار فروش نیز به همین شکل است، دارنده یک قرارداد اختیار فروش حق انتخاب در مورد اجرای قرارداد دارد و در صورتی که به قرارداد عمل کند، فروشنده موظف است که دارایی تعیین شده را از او خریداری کند.
تفاوت معاملات آپشن و فیوچرز
قراردادهای اختیار معامله و آتی شباهت‌هایی به هم دارند. برای مثال هر دو از ابزارهای مشتقه هستند، برای افزایش سود و ریسک معاملات از آنها استفاده می‌شوند و پیچیدگی‌های بیشتری نسبت به اسپات تریدینگ دارند. اما علی‌رغم شباهت‌ها تفاوت‌هایی با هم دارند. بزرگترین تفاوت معاملات آپشن و فیوچرز در نحوه تسویه قرارداد است.
در قراردادهای آتی معامله‌گر موظف است که در تاریخ سررسید قرارداد را اجرا کند اما در قراردادهای آپشن، خریدارِ قرارداد اختیار، حق انتخاب در انجام یا عدم انجام معامله در تاریخ سررسید یا قبل از آن را دارد. در صورتی که خریدار تصمیم به انجام معامله بگیرد، فروشنده موظف به معامله‌ی دارایی تعیین شده در قرارداد است.
این اتفاق باعث می‌شود که ریسک معاملات آپشن کمتر از معاملات فیوچرز باشد. از آن‌جایی که در معاملات آپشن از اهرم استفاده نمی‌شود، ریسک این دست از معاملات از معاملات فیوچرز کمتر است. معاملات آپشن بطور کلی ریسک و سود کمتری نسبت به معاملات فیوچرز دارند و بیشتر برای پوشش ریسک از آنها استفاده می‌شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره معاملات آتی یا فیوچرز، پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را مطالعه کنید.
قرارداد آپشن: آمریکایی یا اروپایی؟
قراردادهای اختیار معامله آمریکایی و اروپایی به دلیل یک تفاوت مهم با یکدیگر متفاوت شناخته می‌شوند. قرارداد اختیار آمریکایی نوعی از قراردادهای آپشن است که به معامله‌گر اجازه می‌دهد هر زمانی تا قبل از تاریخ سررسید قرارداد را اجرا کند. در آن سو قرارداد اختیار اروپایی تنها در زمان سررسید قابل اجرا است و قبل از آن امکان اجرایی شدن ندارد. این نوع قراردادها بدون توجه به اسمی که بر روی آن ها گذاشته شده‌اند در سراسر دنیا معامله می‌شوند.
روش‌های معامله‌ی آپشن
در کل به 4 صورت می‌توان قراردادهای آپشن را معامله کرد. در صورت پیش‌بینی افزایش قیمت یک دارایی در آینده، معامله‌گر می‌تواند یک قرارداد اختیار خرید را خریداری کرده یا یک قرارداد اختیار فروش را بفروشد. در صورتی که معامله‌گر پیش‌بینی می‌کند قیمت‌ها دچار کاهش شود می‌تواند یک قرارداد اختیار خرید را بفروش رسانده یا یک قرارداد اختیار فروش را خریداری کند.
خرید قرارداد اختیار خرید (Call) در صورت پیش‌بینی افزایش قیمت
قرارداد اختیار خرید وقتی خریداری می‌شود که معامله‌گر انتظار افزایش قیمت را دارد. در این صورت اگر قیمت‌ها افزایش یابد می‌تواند به قرارداد عمل کرده و در غیر این صورت با ضرر کمی که بعنوان وجه تضمین پرداخت شده است از قرارداد خارج می‌شود. این روش نسبت به خرید یک دارایی در اسپات تریدینگ کم ریسک‌تر است اما در عین حال سود آن را در صورت درست بودن پیش بینی‌ها نیز کم می‌کند. (مثال مربوط به اختیار معامله خرید در مورد همین روش معامله است)
فروش قرارداد اختیار فروش (Put) در صورت پیش‌بینی افزایش قیمت
این روش نیز مانند استراتژی قبل، در صورتی انجام می‌شود که معامله‌گر انتظار افزایش قیمت‌ها را داشته باشد اما ریسک این معامله بیشتر از قبلی است، به این دلیل که اگر قیمت طبق تحلیل حرکت نکند و قیمت دارایی در زمان سررسید، از قیمت توافقی کمتر باشد و طرف دیگر قرارداد بخواهد به آن عمل کند، معامله‌گر موظف است تا دارایی را قیمت توافقی خریداری کند. این روش زمانی برای معامله‌گر سودده است که قیمت دارایی در زمان سررسید بالاتر از قیمت توافقی باشد.
فروش قرارداد اختیار خرید (Call) در صورت پیش‌بینی کاهش قیمت
در صورتی که معامله‌گران انتظار کاهش قیمت از یک دارایی را داشته باشند، می‌توانند قرارداد اختیار خرید (Call) آن را بفروشند. در این صورت معامله‌گر توافق می‌کند در صورت افزایش قیمت دارایی و تمایل خریدارِ قرارداد به انجام آن، دارایی را با قیمت توافقی بفروشد. در صورتی که قیمت‌ها کاهش پیدا کند فروشنده قرارداد اختیار خرید با سود به اندازه وجه تضمین از قرارداد خارج می‌شود.
خرید قرارداد اختیار فروش (Put) در صورت پیش‌بینی کاهش قیمت
در صورتی که انتظار کاهش قیمت دارایی‌ها را داشته باشیم می‌توانیم از این روش برای کسب سود استفاده کنیم. معامله‌گر با خرید یک قرارداد اختیار فروش بر روی قیمت آینده دارایی شرط‌بندی می‌کند و در صورتی که قیمت در روز سررسید از قیمت توافقی پایینتر باشد، خریدار می‌تواند معامله را انجام دهد و دارایی را با قیمت بالاتری به فروش برساند.
در صورتی که قیمت در خلاف جهت انتظارات حرکت کند، معامله‌گر تنها با ضرری به اندازه وجه تضمین از معامله خارج می‌شود. (مثال برای اختیار معامله فروش که بالاتر ذکر شده مربوط به همین روش معاملاتی است)
کاربرد معاملات آپشن
قراردادهای اختیار در اکثر مواقع برای کارهایی از جمله پوشش ریسک توسط سازمان‌ها، شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران یا انجام معاملات ریسکی توسط معامله‌گران انجام می‌شود که در ادامه با جزییات بیشتری این دو روش را بررسی می‌کنیم.
پوشش ریسک
یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین کاربردهای قراردادهای اختیار معامله پوشش ریسک (Hedging) است. معامله‌گران یا شرکت‌ها برای دارایی‌هایی که در اختیار دارند، قرارداد اختیار فروش خریداری می‌کنند تا به اصطلاح دارایی‌های خود را بیمه کنند. در صورت کاهش قیمت و در نتیجه پایین آمدن ارزش دارایی ها، تسویه قراردادهای اختیار فروش می‌تواند در کاهش ضرر کمک کند.
فرض کنید معامله‌گری ۱۰ توکن از یک ارز دیجیتال با قیمت فرضی ۵۰۰ دلار خریداری می‌کند تا با افزایش قیمت دارایی به سود برسد. از طرفی برای پوشش ریسک، در صورت عدم تحقق پیش‌بینی، قرارداد اختیار فروش با قیمت توافقی ۴۸۰ دلار خریداری کرده و در ازای هر توکن ۲۰ دلار وجه تضمین پرداخت می‌کند.
در صورتی که قیمت به پایینتر از ۴۸۰ دلار برسد معامله‌گر می‌تواند قراردادها را اجرا کرده و به همان قیمت ۴۸۰ دلار بفروش برساند. در صورتی که قیمت دارایی رشد کرده باشد، نیازی به اجرای قرارداد نیست و معامله‌گر فقط ۲۰ دلار به ازای هر توکن ضرر می‌کند.
معاملات ریسکی
دیگر کاربرد قراردادهای اختیار معامله استفاده در معاملات ریسکی (Speculation) است. معامله‌گری که پیش بینی می‌کند که دارایی در آینده افزایش قیمت را تجربه می‌کند، می‌تواند قرارداد اختیار خرید، خریداری کند و در صورتی که قیمت دارایی از قیمت توافقی بالاتر برود معامله‌گر می‌تواند قرارداد خود را اجرا کند و دارایی را با قیمتی پایینتر از قیمت فعلی بازار خریداری کند.
زمانی که قیمت دارایی از قیمت توافقی بالاتر برود قرارداد وارد سود شده و از اصطلاح “In-The-Money” برای آن استفاده می‌شود. در صورتی که قیمت دارایی پایینتر از قیمت توافقی باشد به اصطلاح قرارداد “Out-The-Money” شده و وارد ضرر می‌شود. زمانی هم که قیمت دارایی با قیمت توافقی یکی شود قرارداد سر به سر یا “At-The-Money” می‌شود.
مزایا و معایب اختیار معامله
قراردادهای آپشن نیز مانند باقی سبک‌های معاملاتی از جمله مارجین تریدینگ و فیوچرز مزایا و معایبی دارند که در ادامه آنها را مشاهده می‌کنیم:
مزایا
- انعطاف بیشتر در معاملات ریسکی
- پوشش ریسک معاملات
- امکان ترکیب قراردادها و استراتژی‌های مختلف
- امکان کسب سود در بازارهای صعودی، نزولی و خنثی
- مناسب برای کاهش هزینه ورود به معامله
- امکان انجام چندین معامله بصورت همزمان
معایب
- محاسبات پیچیده در طرز کار و محاسبه قیمت اختیار
- ریسک بالا برای فروشندگان قرارداد
- استراتژی‌های معاملاتی پیچیده‌تر نسبت به باقی بازارها
- حجم معاملات و نقدشوندگی پایینتر نسبت به بقیه بازارها
- نوسان بالای قیمت قراردادهای اختیار و کاهش قیمت با نزدیک شدن به تاریخ سررسید
جمع‌بندی
معاملات آپشن یا اختیار معامله حق خرید یا فروش یک دارایی را در آینده به معامله‌گر اهدا می‌کند، بدون آنکه توجهی به قیمت فعلی دارایی داشته باشد. از معاملات آپشن برای پوشش ریسک دارایی‌ها و همینطور بالا بردن سود و ریسک معاملات استفاده می‌شود. قراردادهای اختیار معامله از دسته مشتقات است و مانند قراردادهای فیوچرز یا مارجین تریدینگ از ریسک بالایی برخوردار است.
برای انجام معاملات آپشن نیاز است تا در ابتدا به طور کامل با نحوه کار آن آشنا شده و سپس با سرمایه کم در آن کسب تجربه کرد. آشنایی و کسب اطلاعات از استراتژی‌های مختلف قراردادهای آپشن و ترکیبات قراردادهای اختیار فروش و خرید نیز از دیگر الزامات معامله‌گران قبل از شروع معاملات آپشن است. همچنین استفاده از مدیریت ریسک و سرمایه، تحلیل فاندامنتال و تحلیل تکنیکال در محدود کردن ریسک معامله و افزایش احتمال به سود رسیدن موثر است.