رکود اقتصادی چیست و اقتصاددانان چگونه دوره‌های رکود را تعریف می‌کنند؟

رکود اقتصادی چیست؟

رکود اقتصادی بخشی از چرخه طبیعی و جدایی ناپذیر دنیای اقتصاد و تجارت به شمار می‌رود که در مواردی که در ادامه گفته می شود گریبان گیر اقتصادهای دنیا می شود. هنگامی که یک اقتصاد خیلی کوچک است و در ضعیف ترین حالت خود شروع به پیشرفت می‌کند، پس از رسیدن به بهترین حالت ممکن خود شروع به عقب نشینی می‌کند.

هنگامی که رکود اقتصادی به طوری عمیق باشد که مدت زمان زیادی به طول انجامد، به یک کسادی و فرو رفتگی در اقتصاد تبدیل خواهد شد. در اوایل دهه 1900، رکود بزرگی برای چندین سال متوالی به درازا کشید که در نتیجه آن رکود اقتصادی، شاهد کاهش تولید ناخالص داخلی به 10 درصد با نرخ بیکاری 25 درصد بودیم.

شاخص‌های رکود اقتصادی

تولید ناخالص داخلی

در واقعیت تولید ناخالص داخلی به ارزش کل تولید شده به وسیله‌ی یک اقتصاد (از طریق کالا‌ها و خدمات ارائه شده و تولید شده) در یک محدوده زمانی مشخص گفته می شود و میزان تورم در یک اقتصاد را نمایش می دهد. تولید ناخالص داخلی منفی بیانگر کاهش شدید بهره وری در نظام اقتصاد است.

درآمد واقعی

درآمد واقعی با محاسبه درآمد شخصی، تنظیم و سازگار کردن درآمد با تورم و پایین آمدن اقدامات تامین اجتماعی مانند پرداخت‌های رفاهی محاسبه می‌شود. کاهش درآمد در یک جامعه موجب کمتر شدن قدرت خرید مردم می شود.

استخدام

نرخ بسیار زیاد بیکاری یک شاخص یا اندیکاتور کند است. هنگامی که میزان بیکاری نزدیک به 6 درصد از کل نیروی کار در یک اقتصاد باشد، برای آن اقتصاد مسئله ساز می شود و وضعیت کاملا بحرانی را برای جامعه به وجود می آورد.

عمده فروشی / خرده فروشی

از دیگر شاخص های رکود اقتصادی فروش به طور عمده و خرده فروشی است که به طور متناسب با نرخ تورم موجود تنظیم شده است، و همچنین از این شاخص برای سنجش و اندازه گیری عملکرد بازار کالاها استفاده می‌شود.

ساخت و تولید

در یک اقتصاد سالم و پویا، قسمت تولید شامل صادرات، واردات و کسری تجاری (یا مازاد تجاری) است، که با دیگر کشورهای جهان داد و ستد می شود و نشان دهنده‌ی قدرت و خودکفایی آن اقتصاد است.

دلایل رکود اقتصادی

به طور کلی، گسترش و رشد اقتصادی نمی‌تواند به طور دائمی و پیوسته ادامه دار باشد. کاهش زیاد و قابل توجه در فعالیت‌های اقتصادی، غالبا توسط ترکیب پیچیده و به هم پیوسته ای بوجود می آید که شامل موارد زیر می شود:

شوک‌های اقتصادی

یک حادثه و اتفاق پیش بینی نشده که باعث مختل شدن در روند اقتصادی می شود. مانند یک رخداد طبیعی غیر قابل پیش بینی یا یک حمله تروریستی که آخرین نمونه از این اتفاقات شیوع اخیر ویروس کرونا است که کل اقتصاد جهانی را تحت تاثیر خود قرار داد.

نرخ بهره بالا

نرخ بهره بالا در یک اقتصاد یکی از دلایل اصلی رکود اقتصادی است که باعث گرانی می‌شود و خریدن خانه، اتومبیل و خریدهای از این دسته موارد برای مردم (مصرف کنندگان) بسیار دشوار می‌شود.

بسیاری از شرکت‌ها و موسسات بزرگ و حتی کوچک هزینه‌ها و برنامه‌های خود برای پیشرفت را کاهش می‌دهند، زیرا هزینه‌ها بسیار بالا است و همچنین هزینه تامین مالی برای عملیاتی کردن پروژه ها بسیار زیاد است. در نتیجه این کارها، اقتصاد کوچک می‌شود.

تورم زدایی

در مقابل تورم، تورم زدایی است که به معنای کاهش یافتن قیمت محصولات است و همین طور کاهش دارایی‌ها به دلیل کاهش یافتن تقاضا از سمت مصرف کننده است. هنگامی که تقاضا کاهش می‌یابد، به طبع قیمت‌ها نیز پایین می‌آید زیرا فروشندگان سعی در جذب مشتری دارند برای درآمد زایی دارند.

از سوی دیگر مردم خریدهای خود را به عقب می‌اندازند و در انتظار قیمت‌های پایین‌تر می‌مانند، که در نتیجه باعث یک روند نزولی دائم یا فعالیت اقتصادی آهسته و نیز بیکاری هر چه بیشتر می‌شود.

حباب‌های دارایی

در مواجه با یک حباب دارایی، قیمت سهام تکنولوژی در عصر ارتباطات یا املاک و مستغلات قبل از اینکه با رکود اقتصادی مواجه شوند به سرعت افزایش پیدا می کند زیرا خریداران بر این باورند که این قیمت‌ها به طور پیوسته روند صعودی دارند و همیشه در حال افزایش هستند. اما بعد از ترکیدن حباب، مردم هر آنچه که روی کاغذ داشتند را رفته رفته از دست می‌دهند و ارزش دارایی آنها به شدت کاهش می یابد و همچنین ترس از دست دادن دارایی به آنها غلبه می‌کند.

عدم اعتماد مصرف کننده

هنگامی که وضعیت اقتصادی نگران کننده است، مصرف کنندگان هزینه‌های خود را کم می‌کنند و در هزینه ی خود صرفه جویی می کنند و پول‌های خود را به هر اندازه‌ای که در توان دارند، ذخیره می‌کنند. از آنجایی که 70 درصد تولید ناخالص داخلی به هزینه‌هایی که مصرف کنندگان دارند وابسته است و سهم به سزایی در تولید ناخالص داخلی دارند، روند کل اقتصاد می‌تواند به شدت کند شود.

تغییر تکنولوژی

تحولات روز به روز فناوری و اختراعات جدید در بازه زمانی طولانی باعث افزایش بهره وری و کمک به اقتصاد یک جامعه می‌شود. در قرن نوزدهم میلادی، موج جدیدی از پیشرفت‌های علمی و فنی موجب صرفه جویی در نیروی کار شد.

با وقوع انقلاب صنعتی کل حرفه‌ها به حاشیه رفتند و منسوخ شدند وبسیاری از مشاغل که توانایی همسو شدن با پیشرفت های صنعت را نداشتند از اقتصاد حذف شدند که در نتیجه آن، رکود اقتصادی به وجود می‌آید.

امروزه بسیاری از اقتصاددانان نگران این هستن که هوش مصنوعی و روبات‌ها کلیه مشاغل را حذف کنند و باعث رکود و همچنین بیکاری نیروی کار شوند.

تاثیرات رکود اقتصادی

رکود اقتصادی بسیار در سیاست ها و استاندارد‌های پولی و مالی تاثیرگذار است. در زمان که در رکود هستیم اعتبارات زیادتر می‌شود و همچنین از نرخ بهره کوتاه مدت کاسته می‌شود. در حالی که مشاغل به دنبال کاهش هزینه‌های خود هستند، نرخ بیکاری افزایش می‌یابد. این امر باعث کاهش میزان مصرف می‌شود که در نتیجه باعث کاهش تورم می‌شود. با پایین آمدن قیمت‌ها میزان سود شرکت‌ها و کارخانجات کاهش می یابد، به طوری که پیدا کردن شغل سخت می‌شود و بیکاری نیز افزایش می‌یابد.

دولت‌ها غالبا برای نجات و کمک به مشاغل مهم که با شکست و رکود مواجه می‌شوند، پای موسسات مالی مانند بانک‌های بزرگ را به ماجرا باز می‌کنند. برخی از شرکت‌های آینده نگر با برنامه ریزی دقیق، از فرصتی که ایجاد شده است استفاده می‌کنند و تهدید یک دوره رکود اقتصادی را به فرصت تبدیل می‌کنند.

رکود اقتصادی و چرخه تجارت

چرخه تجارت راه پیوسته یک اقتصاد را بین دوره‌های اوج و رکود توصیف و تعریف می‌کند. با شروع توسعه اقتصادی، شاهد رشد قابل توجه و در عین حال  پایداری در اقتصاد هستیم. با گذشت زمان وام دهندگان راحت تر وام و تسهیلات در اختیار مردم قرار می‌دهند و علاوه بر این هزینه به مراتب کمتری را برای گرفتن وام از مشتریان خود دریافت می‌کنند. با این کار مصرف کنندگان و انواع  مشاغل به پرداخت بدهی ترغیب می‌شوند.

با رشد اقتصادی، نه تنها ارزش دارایی‌ها با سرعت بیشتری رشد می کند بلکه بدهی نیز بیشتر می‌شود. هر یک از عواملی که در این مقاله گفته شد می تواند  توسعه اقتصادی را از بین می‌برد.

منبع: corporatefinanceinstitute , forbes , businessinsider