راهنمای جامع سازمان خودگردان غیرمتمرکز (DAO) + آموزش ساخت دائو

یکی از مهم‌ترین بخش‌های حوزه دیفای، سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز (Decentralized Autonomous Organizations) یا به اختصار دائو (DAO) است که به نظر می‌رسد در آینده در حوزه سرمایه‌گذاری و کسب و کار، بیشتر از آن استفاده شود. دائوها در دنیای بلاکچین نقش مهمی را ایفا می‌کنند و به غیرمتمرکز شدن و برقراری دموکراسی در یک سازمان کمک می‌کنند.

تصمیم‌گیری‌ها در دائو توسط کاربران انجام می‌شود تا تمرکز زدایی انجام گیرد. در ادامه با دائو و سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز بیشتر آشنا خواهیم شد.

دائو (DAO) چیست؟

طبق تعریف فنی، سازمان خودگردان غیرمتمرکز یا دائو، سازمان‌های اجتماعی هستند که با قوانین کدنویسی شده‌‌ اداره می‌شوند و کاملا خودمختارند. به نوعی می‌توان گفت دائو توسط کاربران آن سازمان مدیریت می‌شود. نقش‌ها در دائو سلسله مراتبی نیست و همه افراد سازمان می‌توانند در رای‌گیری‌ها شرکت کرده و در آینده دائو و مسیر آن تاثیرگذار باشند.

از زمانی که بیت کوین موفق شد واسطه میان تراکنش‌های مالی را از بین ببرد و یک سیستم انتقال ارزش غیرمتمرکز باشد، ایده یک سیستم مدیریتی غیرمتمرکز مثل دائو در جامعه ارزهای دیجیتال مطرح بوده است. هدف اصلی از ایجاد یک DAO، تشکیل شرکت یا سازمانی است که بتواند بدون نیاز به سلسه مراتب مدیریتی فعالیت کند و تمام اعضای سازمان در رشد سازمان نقش داشته باشند.

دائوها در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند اما از سالیان قبل، پروژه‌هایی مانند The DAO در این زمینه فعالیت می‌کردند. این پروژه به دلیل وجود باگ‌هایی در کدهای اولیه، شکست خورد و پلتفرم اتریوم را هم به چالش کشاند که در ادامه، این پروژه و تاریخچه آن را نیز بررسی می‌کنیم.

سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز با سازمان‌های سنتی چه تفاوتی دارند؟

دائو و سازمان‌های سنتی با یکدیگر تفاوت‌های بسیاری دارند و به نوعی نقطه مقابل یکدیگر محسوب می‌شوند. در ادامه بصورت موردی، ویژگی‌ها و تفاوت آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

سازمان‌ سنتی

• ساختار سلسه مراتبی دارد و ارزش افراد در سازمان با یکدیگر متفاوت است.
• فرد یا نهاد با توجه به اختیاراتش می‌تواند در سازمان تغییری ایجاد کند.
• خصوصی و متمرکز است.
• رای‌گیری‌ها بصورت متمرکز و توسط یک نهاد مرکزی انجام می‌شود.

سازمان خودگردان غیرمتمرکز

• ساختار سلسله مراتبی ندارد و به دموکراسی پایبند است.
• برای ایجاد تغییر در سازمان، نیاز به تایید و رای افراد گروه است.
• رای‌گیری‌ها بصورت اتوماتیک و بدون دخالت شخص ثالث انجام می‌شود.
• شفاف و غیرمتمرکز است.

سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز چگونه کار می‌کنند؟

نحوه کار سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز یا دائو را در ادامه طی 3 مرحله بررسی می‌کنیم:

یک. طرح قوانین سازمان خودگردان از طریق رای‌گیری

DAO از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کند، به همین جهت مستقل و غیرمتمرکز است و توسط تمامی افراد سازمان رهبری می‌شود. قراردادهای هوشمند، قوانین اساسی دائو را مانند نحوه عملکرد آن تعیین می‌کنند. این قوانین قابل تغییر نیستند مگر اینکه اعضای اصلی جامعه دائو تصمیم به تغییر قوانین بگیرند و به آن رای دهند.

تصمیمات مربوط به سیستم حاکمیتی، ساختارهای تشویقی و همین طور گردش کار در دائو باید به رای‌گیری گذاشته شود. برای انجام این‌ کار بصورت مستقل و غیرمتمرکز، استفاده از قراردادهای هوشمند برای یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز ضروری است.

دو. تامین رشد دائو با خرید توکن بومی

پس از نوشته شدن قوانین در قالب قرارداد هوشمند و ثبت بر روی بلاکچین، قدم بعدی تامین مالی است. قراردادهای هوشمند می‌توانند توکن‌های بومی را تولید و توزیع کنند که این توکن‌ها، رمزارزهایی هستند که به یک پروژه تعلق دارند (مثلا توکن بومی پروتکل اوسیس یعنی Rose).

در دائو از این توکن‌ها برای رای دادن و تشویق برای انجام فعالیتی خاص استفاده می‌شود. افراد یا نهادهای علاقه‌مند به مشارکت در رشد یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز، می‌توانند توکن بومی آن را خریداری کنند. بدین صورت دارندگان توکن، متناسب با مقدار دارایی‌هایشان حق رای دارند و به نوعی سهامدار آن سازمان مستقل غیرمتمرکز می‌باشند.

سه. تبدیل شدن به سازمان خودمختار غیرمتمرکز

هنگامی که بودجه کافی برای راه اندازی دائو وجود داشته باشد، تمام تصمیمات توسط دارندگان توکن و از طریق رای‌گیری جمعی تعیین می‌شود. دارندگان توکن بجز رای‌گیری، می‌توانند برای DAO کار کنند، نقش‌هایی را در بخش‌های توزیع توکن و مدیریت خزانه داری برعهده بگیرند و در ازای آن توکن حاکمیتی دریافت کنند.

ماجرای هک The DAO چیست؟

The DAO در واقع یه ایده ابتدایی از همان سازمان غیرمتمرکز خودگردان فعلی است که توسط Slock.it بر روی شبکه اتریوم ساخته شد. برای راه‌اندازی این پروژه چیزی در حدود 150 میلیون سرمایه جمع آوری شد. کدهای این برنامه متن باز بوده در نتیجه هر کسی می‌تواند در توسعه آن مشارکت کند.

The DAO در واقع بعنوان یک صندوق سرمایه‌گذاری برای پروژه‌های تازه وارد دنیای ارزهای دیجیتال فعالیت می‌کرد. کسانی که توکن‌های بومی پروژه The DAO را داشته باشند، می‌توانند در انتخاب پروژه‌هایی که برای آن‌ها بودجه تامین می‌شود، تصمیم‌گیری کنند و رای دهند.

در تاریخ 17 ژوئن 2016، یک هکر با سواستفاده از چندین خط کد اولیه برنامه، توانست چیزی در حدود 3.6 میلیون اتریوم که در آن زمان ارزشی در حدود 70 میلیون دلار داشت را جا به جا کند. از طرفی مبلغ برداشت شده به “Child DAO” منتقل شد که به مدت 28 روز نمی‌توان آن را جابه‌جا کرد، بنابراین جامعه اتریوم فرصت داشت تا این مشکل را برطرف کند.

آن‌ها تصمیم گرفتند تا یک هاردفورک به زنجیره قبلی بزنند که درحال حاضر با نام اتریوم شناخته می‌شود و فورک قدیمی را اتریوم کلاسیک می‌نامند. پس از این اتفاق توسعه دائوها ادامه یافت و پروژه‌هایی مانند Aregon، درس‌های بزرگی از پروژه The DAO آموختند. این پلتفرم‌ها در حال حاضر برای بعضی از بزرگترین پروتکل‌های حوزه مالی دیفای، سازمان خودگردان غیرمتمرکز می‌سازند و اجرا می‌کنند.

اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (Dapp)

برنامه‌های غیرمتمرکز (Decentralized Application) یا Dappها، بر اساس قراردادهای هوشمند توسعه داده می‌شوند. آنها خودگردان هستند و از آن‌جایی که با قراردادهای هوشمند کار می‌کنند، برای اجرا شدن به واسطه‌ای نیاز ندارند و متوقف کردن آن‌ها نیز تقریبا غیرممکن است.سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز را می‌توان اپلیکیشن‌های غیرمتمرکزی در نظر گرفت که با اهداف بلند پروازانه‌ای ایجاد شده‌اند.

مزایا و معایب سازمان خودگردان غیرمتمرکز

مزایا

• شفافیت: تصمیم گیری‌های دائو برای همگان قابل مشاهده است.
• خودکار و غیرمتمرکز: رای گیری‌ها بصورت خودکار و بدون دخالت یک نهاد مرکزی، توسط قراردادهای هوشمند انجام می‌شود.
• دموکراسی: دائو به تمامی افراد سازمان، یک صدا و حق رای می‌دهد تا افراد بتوانند در رشد و آینده دائو تاثیرگذار باشند.
• سرمایه‌گذاری: دارندگان توکن علاوه بر شرکت در رای گیری‌های دائو، در آینده و با رشد پروژه ممکن است از رشد قیمتی توکن‌های خود به سود برسند.

معایب

• وقت‌گیر بودن: سازمان‌های خومختار غیرمتمرکز به دلیل نداشتن یک مرجع مشخص برای انجام فعالیت‌ها و رای‌گیری، کند عمل می‌کنند و بنابراین تصمیم‌گیری‌ها در دائو، زمان زیادی نیاز دارد.
• اختلاف نظر: اگر جامعه دائو در مورد یک تصمیم با یکدیگر مخالف باشند، ممکن است سازمان به دو بخش تقسیم شود.
• شباهت به سازمان‌های سنتی: در بعضی از دائوها افرادی وجود دارند که توکن‌های زیادی را نگهداری می‌کنند و حق رای بیشتری دارند، بدین شکل تصمیم گیری‌ها در این سازمان‌ها شبیه به سازمان‌های سنتی و تقریبا متمرکز است.

سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز محبوب

اخیرا استقبال از پروژه‌های دائو زیاد بوده و پروژه‌های بیشتری در این حوزه فعالیت می‌کنند. در ادامه ده تا از برترین پروژه‌های دائو در بازار ارزهای دیجیتال (بر اساس مارکت کپ و ارزش بازار) را مشاهده می‌کنیم.

یونی سواپ (UNI)، آوه (AAVE)، دش (DASH)، کرو فایننس (CRV)، میکردائو (MKR)، کامپوند (COMP)، سوشی سواپ (SUSHI)، دیکرد (DCR)، سینتتیکس (SNX)  و (0x (ZRX چند نمونه از دائوهای محبوب بازار هستند. نکته جالب این است که اکثر دائوهای نام برده شده در حوزه دیفای مشغول به کار هستند.

برای آشنایی با دیگر پروژه‌های سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز، این مطلب را مطالعه کنید.

آموزش ساخت دائو

در ابتدا لازم است تا با پلتفرم Aragon آشنا شویم. Aragon یک Dapp اتریومی است که کار را برای ساخت یک دائو و اجرای آن بسیار ساده می‌کند. نکته‌ی مهم در مورد این پلتفرم، متن باز بودن آن است.

راه‌اندازی نود (گره) اتریوم و متامسک

ما می‌خواهیم دائوی خود را بر روی Rinkeby Testnet راه‌اندازی کنیم؛ بنابراین از نود QuickNode Rinkeby استفاده می‌کنیم تا تراکنش‌های سریع‌تری انجام دهیم.

اکنون برای انجام تراکنش‌ها، به مقداری ETH آزمایشی نیاز داریم. به سایت Rinkeby faucet بروید دستورالعمل‌های Rinkeby را دنبال کنید تا درنهایت مقداری اتریوم آزمایشی بدست آورید.

دائوی خود را بسازید

وارد سایت Aragon شوید و مراحل زیر را دنبال کنید:

قدم اول: نود Quicknode Rinkeby خود را در کیف پول متامسک انتخاب کنید (نیاز است در این مرحله حداقل 0.2 اتریوم موجودی در کیف پول خود برای ادامه پروسه داشته باشید).

قدم دوم: بر روی گزینه “Connect Account” کلیک کنید، سپس گزینه “MetaMask” را انتخاب کرده و درخواست را از طریق متامسک تایید کنید.

قدم سوم: گزینه “(Ethereum Testnet (Rinkeby” را انتخاب کنید.

قدم چهارم: بر روی “Create an organization” کلیک کنید.

حالا می‌توانید یک قالب برای سازمان خود انتخاب کنید، ما در اینجا از قالب “Company” استفاده می‌کنیم.

در ادامه پس از انتخاب قالب مورد نظر، بر روی گزینه “Use this templete” کلیک کرده و نام سازمان خودگردان غیرمتمرکز خود را وارد کنید.

حالا موارد زیر را تنظیم کنید:

درصد پشتیبانی (Support Percentage): این گزینه مربوط به درصد رای یا توکن مورد نیاز برای تایید یک موضوع در رای‌گیری است. برای مثال اگر درصد پشتیبانی بر روی 50 باشد، نیاز است تا بیش از 50% آرا “Yes” باشد تا پیشنهاد به تصویب برسد.

حداقل درصد برای تایید (Minimum Approval Percentage): در ابن بخش تعیین می‌کنیم که چند درصد رای “Yes” از منبع توکن‌های باقیمانده نیاز است، تا یک پیشنهاد انتخاب شود.

مدت زمان رای‌گیری (Vote duration): مدت زمانی است که اعضای دائو می‌توانند در رای‌گیری شرکت کنند.

این موارد را به دلخواه خود تنظیم کنید یا می‌توانید برای مثال از تصویر زیر در تنظیمات خود استفاده کنید.

نام و نماد دلخواه را برای توکن خود وارد کرده و سپس توکن‌ها را برای اعضای دائو ارسال کنید. یک بار دیگر اطلاعات را مرور کنید و بر روی “Launch Your Organization” کلیک کنید.

در این مرحله، پنجره MetaMask برای تایید تراکنش ظاهر می‌شود، تراکنش را تایید کنید. در نظر داشته باشید در طول انجام پروسه تراکنش، گزینه “Speed-up” را انتخاب نکنید و همچنین از Refresh کردن صفحه خودداری نمایید. وقتی هر دو تراکنش تایید شد، شما باید با صفحه‌ای شبیه به تصویر زیر روبرو شوید.

روی “Get Started” کلیک کنید، حالا می‌خواهیم اولین سوال پیشنهادی را برای فرآیند رای‌گیری تعیین کنیم.

از منوی سمت چپ گزینه “Voting” و سپس “New vote” را انتخاب کنید. یک سوال پیشنهادی جدید ایجاد کنید و آن را برای رای‌گیری در معرض نمایش افراد جامعه دائوی خود قرار دهید (در نظر داشته باشید، این عملیات به عنوان یک تراکنش در نظر گرفته می‌شود).

از زمانی که رای‌گیری اجرا می‌شود، اعضا می‌توانند با Yes و No رای دهند. پنجره رای‌گیری هم به اندازه زمانی که در گزینه “Time duration” انتخاب کرده‌اید، باز می‌ماند.

آینده سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز

در چند سال اخیر DAOها به شدت مورد استقبال قرار گرفته‌اند و صدها توسعه‌دهنده بر روی نوآوری‌های فنی، بهبود مکانیسم‌های حاکمیتی و راه حل‌های جدید برای فرآیند رای گیری، کار می‌کنند.

سازمان خودگردان غیرمتمرکز مورد استقبال “صنایع خلاق” هم قرار گرفته است. برندهای فشن و لباس، برندهای عطر و همینطور جوامع فیلم‌سازی در سال‌های اخیر از دائوها استفاده کرده‌اند. البته در بسیاری از این موارد، کماکان عنصر متمرکز بودن در آن حفظ می‌شود.

مثلا در دائوهای فیلم‌سازی، لیستی از فیلم‌ها برای رای‌گیری گذاشته می‌شود تا توسط کاربران دائو، پروژه منتخب تعیین شده و به دنبال جذب سرمایه آن باشند، اما در نهایت اینکه کدام فیلم برای ساخت و جذب سرمایه انتخاب شود، به  دست هیئت داوران سپرده می‌شود.

موجی از سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز به نام دائوهای سرمایه‌گذاری یا “DAOs Investment” نیز در بازار وجود دارند که در واقع پروژه‌هایی برای انجام سرمایه‌گذاری ریسک پذیر هستند. پروژه‌های منتخب برای سرمایه‌گذاری در این پلتفرم‌ها، توسط دارندگان توکن و با انجام رای‌گیری تعیین می‌شود.

همچنین سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکزی به نام “دائوهای جمع آوری کننده” یا “DAOs Collector” وجود دارند که تمرکزشان بر روی پیدا کردن و جمع آوری اقلام با ارزشی مانند NFTها در حراج‌های مختلف است. نکته‌ی دیگر این است که دائوها به سمت به رسمیت شناخته شدن و قانون‌گذاری پیش می‌روند.

در آوریل 2021، DAOها در ایالت وایومینگ به عنوان شکل جدیدی از شرکت‌ها به رسمیت شناخته شدند و چند ماه بعد اولین دائو تایید شد. البته همه چیز به نفع دائوها پیش نرفت. در نوامبر 2021، کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا، ثبت توکن برای اولین سازمان خودگردان غیرمتمرکز به رسمیت شناخته شده را متوقف کرد و دلیل آن را انتشار “اطلاعات گمراه کننده” برای کسانی که ممکن بود سرمایه‌گذار این پروژه باشند، عنوان کرد.

بنظر می‌رسد دائوها در آینده پیچیده‌تر شوند. مواردی نظیر ناشناس بودن در فرآیند رای‌گیری، تمرکززدایی بیشتر و تدریجی و همینطور انگیزه‌های بیشتر برای مشارکت در فرایندهای یک سازمان خودمختار غیرمتمرکز، گزینه‌هایی هستند که پیش‌بینی می‌شود در آینده به DAOها اضافه شوند.

جمع‌بندی

استفاده کاربردی از سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز هر روز بیشتر و بیشتر می‌شود. دائوها بجز دنیای دیفای و حوزه بازار ارزهای دیجیتال، در صنعت و کسب و کار طی سالیان اخیر کاربرد بسیاری داشته است به طوری در صنایع مختلفی از جمله فشن و لباس و همینطور فیلم‌سازی از آن استفاده شده است.

سوال اصلی اینجاست، آیا دائوها موجب تغییر روش فعالیت و جمع‌آوری سرمایه شرکت‌ها و کمپانی‌های سنتی می‌شوند؟ پاسخ به این سوال ممکن نیست و تنها می‌توانیم منتظر بمانیم تا پاسخ را در آینده مشاهده کنیم، ولی ممکن است به زودی شما هم عضو یک دائو شوید و برای راهی که بنظرتان در یک کسب و کار درست می‌رسد رای دهید، بدون آنکه رئیسی به شما بگوید چه کاری انجام دهید.

منبع: Academy.Binance, Academy.Moralis, QuickNode